Futbol, teknolojinin sahaya inmesiyle tarihi bir dönüşümün eşiğinde. Video Yardımcı Hakem (VAR) sisteminde yapılan son yenilikler, hakemlerin geleneksel yetkilerini gölgede bırakarak, karar alma süreçlerinde teknolojinin rolünü artırıyor.
FIFA ve Uluslararası Futbol Birliği Kurulu (IFAB), 2025 itibarıyla VAR’ın kapsamını genişleten ve hakemlerin saha içi otoritesini yeniden tanımlayan bir dizi değişikliği hayata geçirmeye hazırlanıyor.
Uzmanlar, bu adımın oyunun doğasını kökten değiştirebileceğini ve fair-play anlayışını yeniden şekillendirebileceğini belirtti.
Yeni sistemde, VAR ekibi yalnızca hakeme destek olmakla yetinmeyecek; bazı durumlarda doğrudan karar verme yetkisine sahip olacak. Özellikle gol, penaltı ve kırmızı kart gibi maçın kaderini etkileyen anlarda, saha hakeminin monitöre gitme zorunluluğu kaldırılarak, kararlar VAR odasından hızlıca iletilecek.
FIFA Teknoloji ve İnovasyon Direktörü Johannes Holzmüller, “Hedefimiz, oyunun akışını kesmeden doğruluk oranını maksimuma çıkarmak. Teknoloji, insan hatasını en aza indiriyor” dedi. Bu değişiklik, Nisan 2025’te Premier Lig ve Şampiyonlar Ligi maçlarında deneme sürecine girecek.
BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR NE GÖSTERİYOR?
VAR’ın futboldaki etkisi, akademik dünyada da yankı buluyor. Oxford Üniversitesi’nden spor bilimci Prof. Dr. David Grey, “VAR’ın genişletilmiş yetkileri, kararların tutarlılığını %95’e kadar artırabilir. Ancak bu, hakemlerin sahadaki psikolojik otoritesini zayıflatabilir” dedi.
Grey’in Journal of Sports Sciences’ta yayımlanan 2024 tarihli çalışması, teknolojinin devreye girmesiyle hakem hatalarının %30 azaldığını, ancak taraftarların maç atmosferinden duyduğu memnuniyetin %15 düştüğünü ortaya koydu.
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) Dr. Daniela Rus, yapay zekâ destekli VAR sistemlerinin geleceğine işaret etti:
“Semi-otomatik ofsayt teknolojisiyle başlayan bu süreç, yakında tüm faul ve temas analizlerini kapsayacak. Robotik sistemler, milisaniyeler içinde doğru kararlar verebiliyor.”
Rus’un ekibi, 2025 UEFA Avrupa Şampiyonası’nda test edilecek bir yapay zekâ prototipi üzerinde çalışıyor; bu sistem, topun temas noktasını ve oyuncu hareketlerini anlık olarak analiz ederek hakeme veri sunacak.
UZMAN GÖRÜŞLERİ: TARTIŞMA ALEVLENİYOR
Japonya’daki Kyoto Teknoloji Enstitüsü’nden Prof. Dr. Hiroshi Ishiguro, teknolojinin yükselişini destekledi:
“Futbol, adaletin sporu olmalı. VAR’ın yetkilerinin artması, tartışmalı kararları tarihe gömebilir. Japonya’da robotik sistemler, yerel liglerde bile deneniyor.”
Ancak Ishiguro, insan faktörünün tamamen devre dışı kalmasının oyunun ruhunu zedeleyebileceği uyarısında bulunuyor.
Londra Sanat Üniversitesi’nden Dr. Emily Thornton ise farklı bir perspektif sunuyor:
“VAR, hakemlerin sahadaki liderlik rolünü elinden alıyor. Taraftarlar, teknolojinin soğuk yüzüyle değil, insan hikayeleriyle bağ kurar. Bu değişim, futbolun duygusal çekiciliğini riske atabilir.”
Thornton’a göre, teknolojinin ağırlığı arttıkça, maçların dramatik anlatısı zayıflayabilir.
SAHA HAKEMLERİ NE DÜŞÜNÜYOR?
Eski FIFA hakemi Howard Webb, yeni sistemi değerlendiren isimlerden biri olduğunu şu sözlerle değerlendirdi:
“Hakemlik, sezgi ve otorite gerektirir. VAR’ın kararları doğrudan vermesi, sahadaki hakemi bir aracıya dönüştürebilir. Bu, mesleğin saygınlığını etkileyebilir.”
FUTBOLUN GELECEĞİ: TEKNOLOJİ Mİ, İNSAN MI?
FIFA’nın açıkladığı verilere göre, VAR’ın mevcut haliyle doğruluk oranı %92’ye ulaşmış durumda. Yeni sistemle bu oran %98’e çıkabilir. Ancak Premier Lig’de yapılan bir ankette, taraftarların %63’ü VAR’ın oyunun akışını bozduğunu ve eski heyecanı azalttığını belirtti.
IFAB, bu eleştirilere yanıt olarak, teknolojinin hızını artıracak “akıllı top” ve “otomatik faul tespit” sistemlerini 2026 Dünya Kupası’nda tanıtmayı planladı.
Kaynak: Yeniçağ
